Virutubishi Vya Mwili (NUTRIENTS) Ni Nini?

Umuhimu Wa Virutubishi Vya Mwili

Viumbe wote hai huhitaji chakula ili kuishi. Chakula huwapa binadamu nguvu ili waweze kufanya shughuli zao za kila siku, huwawezesha kujenga na kuikarabati miili yao,  na huwawezesha kupambana na maradhi mbalimbali. Ili mwili uweze kuyafanya yote hayo na kuwa na afya nzuri, inabidi upate chakula cha aina mbalimbali. Mada ya leo inahusu umuhimu wa virutubishi katika mwili wa binadamu ambapo tutavitaja virutubishi hivyo na kuelezea umuhimu wa kila kimoja.

 Kirutubishi  Cha Mwili Ni Nini?

Chakula tunachokula ndicho kinachoupatia mwili virutubishi au vitu vinavyotoa nguvu mwilini, kuusaidia mwili kukua, kupambana na maradhi n.k. Kusudi mwili upate virutubishi hivyo kutoka kwenye chakula tunachokula, chakula hicho lazima kivunjwevunjwe kwanza. Zoezi hilo linaanza kwa kukitafuna chakula mdomoni, kukimeza na kwisha kufika tumboni. Kikifika tumboni, chakula hicho huchanganyika na maji na vimimina vingine zikiwemo tindikali na kisha kitaelekea kwenye utumbo mdogo. Virutubishi hufyonzwa na kuingia kwenye mfumo wa damu kupitia kuta za utumbo mdogo na kusambazwa mwilini. Mabaki yasiyofaa mwilini huelekea kwenye utumbo mpana na kisha kutoka nje ya mwili.

Kuna virutububishi muhimu sita ambavyo mwili unahitaji kupata kutoka kwenye chakula ili kuwa ana afya nzuri. Virutubishi hivi muhimu hugawanywa katika makundi makubwa mawili: micronutrients na macronutrients.

Micronutrients ni virutubishi ambavyo mwili wa mtu unahitaji kwa kiasi kidogo. Micronutrients ni pamoja na vitamini na madini.

Pamoja na ukweli kwamba mwili unahitaji virutubishi hivi kwa kiasi kidogo, ukosefu unaweza kusababisha maradhi.

Macronutrients ni virutubishi ambavyo mwili wa mtu unahitaji kwa kiasi kikubwa. Macronutrients ni pamoja na maji, protini, wanga na mafuta.

Kwa hiyo, kuna virutubishi vya aina sita ambavyo ni muhimu kwa afya ya mwili wa binadamu, navyo ni:

1. Protini
2. Wanga
3. Mafuta (fats)
4. Madini
5. Vitamini
6. Maji

Protini:  Protini ni moja ya virutubishi vitatu vinavyohitajika kwa wingi katika mwili (macronutrients ), vingine vikiwa ni wanga na mafuta. Unapokula chakula chenye protini, huvunjwavunjwa na kuwa amino acids. Amino acids hutumika katika kujenga na kukarabati misuli ya mwili. Hii ni muhimu kwa watu wale ambao huwa na shughuli nzito au wanaofanya mazoezi. Sehemu zote za mwili zina misuli hivyo ni vizuri kupata chakula chenye protini ili kuirudishia kwenye hali yake. Protini vile vile husaidia katika kujenga kinga za mwili na afya ya ubongo. Vyanzo vikuu vya protini ni nyama, samaki, maziwa, siagi na mayai. Protini pia hupatikana kutokana na mimea; maharage, njegere zilizokaushwa, mbegu n.k.

Wanga: Chakula cha wanga hukupa nguvu  ili mwili uweze kufanya shughuli zako za kila siku vizuri. Glycogen ndani ya misuli ndicho kitu muhimu katika kukusaidia kuweka sawa kiwango cha nishati siku nzima. Chakula chenye wanga kikiliwa, kongosho hutoa homoni iitwayo insulin. Insulin husaidia wanga uweze kuhifadhiwa kwenye misuli au kama mafuta. Wanga uliohifadhiwa ndani ya mwili huitwa glycogen. Glycogen iliyohifadhiwa ndicho chanzo cha nishati katika mwili wako. Wanga hutokana na mahindi,  ngano, shayiri, mchele na pia kutoka kwenye matunda na mboga.

Wanga hugawanywa katika makundi mawili: simple na complex. Wanga kutoka kwenye sukari ni simple carbohydrates na wanga kutoka kwenye nafaka ni complex carbohydrates. Wanga hutoa karibu kalori 4 kwa gramu na ndicho chanzo cha mwanzo cha nishati kwa misuli na ubongo.

Mafuta: Mafuta ni moja ya virutubishi vitatu vinavyohitajika kwa wingi na mwili, bila mafuta mwili hauwezi kuishi. Pamoja na kutoa kalori 9 kwa kila gramu, mafuta husaidia kuupa mwili joto wakati wa baridi. Mafuta pia hulainisha maungio ya mifupa. Mafuta hutunza baadhi ya vitamini kama A, D, E na K. Chakula cha aina ya nyama na maziwa kina uwingi wa saturated fats na mboga zina kiwango kikubwa cha unsaturated fats. Mafuta hutoa kalori mara mbili ya protini. Mafuta hutunza afya ya ngozi na nywele.

Watu wengi wanahusisha chakula chenye mafuta mengi na afya mbaya. Ukweli ni kwamba mtu anahitaji aina fulani za mafuta ili kuwa na afya njema.

Mafuta huupa mwili nishati na kusaidia baadhi ya shughuli. Lakini, inatakiwa kula mafuta yenye afya, kama monounsaturated na polyunsaturated fats na kupunguza au kukwepa kabisa saturated na trans fats.

Mafuta yenye afya yanasaidia katika kazi zifuatazo:

. ukuaji wa seli
. kuganda kwa damu
. ujenzi wa seli mpya
. kuondoa hatari ya magonjwa ya moyo na kisukari
. miondoko ya misuli
. kuweka vizuri sukari katika damu
. utendaji kazi wa ubongo
. ufyonzaji wa vitamini na madini
. utengenezaji wa homoni
. utendaji kazi wa kinga za mwili

Mtu anaweza kupata mafuta yenye afya kutokana na:

. njugu
. samaki, kama samoni na tuna
. mboga za majani
. mbegu.

Vitamini

Vitamini ni virutubishi vinavyohitajika kwa kiwango kidogo na mwili na hutoa faida nyingi za kiafya, ikiwa ni pamoja na:

. kuimarisha kinga za mwili
. kusaidia kuzuia au kupunguza kansa za aina fulani, kama saratani ya tezi dume
. kuimarisha mifupa na meno
. kusaidia ufyonzwaji wa calcium
. kutunza afya ya ngozi
. kusidia mwili kuvunja na kujenga protini na wanga
. kutunza afya ya damu
. kusaidia utendaji wa ubongo na neva.

Kuna vitamini muhimu 13 ambazo wataalamu wa lishe huzigawanya katika makundi mawili: zinazoyeyuka katika mafuta na zile zinazoyeyuka katika maji.

Vitamini Zinazoyeyuka Katika mafuta ni :

. Vitamini A
. Vitamini D
. Vitamini E
. Vitamini K.

Vitamini Zinazoyeyuka Katika Maji ni:

. Vitamini B-1 (thiamine)
. Vitamini B-12 (cyanocobalamin)
. Vitamini B-6
. Vitamini B-2 (riboflavin)
. Vitamini B-5 (pantothenic acid)
. Vitamini B-3 (niacin)
. Vitamini B-9 (folate, folic acid)
. Vitamini B-7 (biotin)
. Vitamini C

Kwa kawaida, mtu anayekula chakula chenye uwingi wa mboga za majani, matunda, na minofu isiyokuwa na mafuta, anaweza kupata vitamini zote anazozihitaji kutoka kwenye chakula chake. Lakini wale wanaokula matunda na mboga za majani kidogo, na wale wenye matatizo ya kiufyonzaji kwenye matumbo yao, wanahitaji kupata supplements za vitamini ili wasipatwe na tatizo la upungufu wa vitamini.

Madini

Madini ni kirutubishi kingine cha mwili kinachotakiwa kwa kiwango kidogo (micronutrient). Kuna makundi mawili ya madini: major na trace minerals. Mwili unahitaji madini kutoka makundi yote ili kuwa na afya nzuri.

Major minerals ni pamoja na:

. magnesium
. calcium
. phosphorus
. sulfur
. sodium
. potassium
. chloride

Major minerals husaidia mwili katika:

. kuweka vizuri viwango vya maji
. kutunza afya ya ngozi, nywele, na kucha
. kuboresha afya ya mifupa

Trace minerals ni pamoja na:

. chuma
. selenium
. zinc
. manganese
. chromium
. copper
. iodine
. fluoride
. molybdenum

Trace minerals husaidia katika:

. kuimarisha mifupa
. kuzuia kuoza kwa meno
. kusaidia kuganda kwa damu
. kusaidia kusafirisha oksijeni
. kusiadia kinga za mwili
. kusaidia kuweka sawa pressure ya mwili

Mtu anaweza kujihakikishia kupata madini ya kutosha kwa kula chakula cha aina ifuatayo:

. nyama nyekundu (kula kiasi na chagua nyama isiyo na mafuta)
. chakula cha bahari
. chumvi (iodized table salt)
. maziwa na bidhaa nyingine za maziwa
. njugu na mbegu
. mboga za majani
. matunda
. kuku
. mkate na nafaka
. kiini cha yai
. nafaka nzima
. maharage na njegere.

Vitamini Na Madini: Vitamini na madini ni muhimu kwa miili yetu kwani huusaidia mwili kufanya kazi zake vizuri na kuongeza kasi ya ufanyaji kazi wa kemikali ndani ya mwili. Madini ya calcium na magnesium ni muhimu kwa mifupa yetu na chuma (iron) kinahitajika katika chembechembe nyekundu za damu ili kusafirisha oksijeni.

Kuna vitamini 13, ikiwa ni pamoja na vitamin A, B complex, C, D, E na F. Kwa sababu vitamini nyingi hazitengenezwi na miili yetu, zinatakiwa zipatikane kutoka kwenye chakula.

Pamoja na kwamba ni vitu muhimu, vitamini na madini huhitajika kwa kiwango kidogo. Vitamini na madini hupatikana katika chakula tunachokula, lakini kwa kawaida mahitaji ya mwili ya vitamini na madini ili uwe na afya huwa ni makubwa kuliko kiwango kinachopatikana kwa kula chakula.

Maji

Maji hujenga asilimia 65 ya mwili wa binadamu. Ni lazima mwili uwe na maji ili mwanadamu aweze kuishi. Maji yana kazi ya kusafirisha virutubishi kwenda kwenye seli na kutoa vitu visivyohitajika kutoka kwenye seli. Inashauriwa mtu anywe glasi 8 za vimiminika kwa siku.  Wakati wa kufanya mazoezi, maji hufanya kazi ya kuupoza mwili.

Maji ni dhahiri ndicho kirutubishi muhimu zaidi kinachohitajika na binadamu. Mtu anaweza kuishi siku chache sana bila maji. Hata upungufu wa maji kidogo tu unaweza kuleta maumivu ya kichwa na kuzorota kwa utendaji kazi wa mwili na akili.

Mwili wa binadamu unajengwa kwa kiasi kikubwa na maji, na kila seli inahitaji maji ili kufanya kazi. Maji yanasaidia katika shughuli kadhaa za mwili, zikiwa ni pamoja na:

. kutoa sumu nje ya mwili
. kuzuia mishtuko (shock absorption)
. kusafirisha virutubishi
. kuzuia kufunga choo
. kulainisha
. kuupa mwili maji

Chanzo kizuri cha maji ni kunywa maji asilia, ambayo hayajaongezewa utamu kutoka kwenye bomba au yaliyosindikwa kwenye chupa. Watu wasiopenda ladha ya maji wanaweza kukamulia limau au tunda lo lote la aina ya machungwa (citrus fruit).

Mtu anaweza kupata maji ya ziada kwa kula matunda yenye maji mengi.

Inashauriwa kukwepa kupata maji kutoka kwenye vinywaji vyenye sukari. Vinywaji vyenye sukari ni kama chai iliyoungwa sukari, kahawa, soda, lemonade na juisi za matunda.

Mlo Kamili (Balanced Diet)

Mlo kamili (balanced diet) ni mlo ulio na virutubishi vinavyohitajika na mwili ili uweze kufanya kazi ipasavyo. Ili kupata virutubishi vinavyotakiwa kutoka kwenye mlo, unahitaji upate kalori nyingi kutoka:

. kwenye matunda
. mboga
. nafaka nzima
. jamii ya kunde
. njugu
. nyama isiyo na mafuta

Kalori Ni Nini?

Kiwango cha kalori katika chakula ni kipimo cha nishati iliyohifadhiwa ndani yake. Mwili hutumia kalori kutoka katika chakula ili kukuwezesha kutembea, kufikiri, kupumua, na kufanya shughuli nyingine muhimu. Mtu wa kawaida anahitaji kiasi cha kalori 2,000 kila siku ili kuwa na uzito wa kawaida.

Lakini kiwango cha kalori kwa siku kwa mtu kinatofautiana kulingana na umri, jinsia, na uzito wa kazi zake. Kwa kawaida, wanaume huhitaji kalori nyingi kuliko wanawake, na watu wa mazoezi huhitaji kalori nyingi kuliko wale wasiofanya mazoezi.

Chanzo cha kalori katika mlo wako ni muhimu kama kilivyo kiwango cha kalaori. Inashauriwa kupunguza matumizi ya kalori tupu (empty calories), au zile ambazo hazina au zenye thamani ndogo ndogo ya lishe. Kalori tupu ni zile zinazotokana na sukari na mafuta ya kuganda, kama siagi.

Baadhi ya chakula chenye kalori tupu ni:

. bacon
. soseji
. keki
. jibini
. vinywaji vya kuongeza nguvu (energy drinks)
. vinywaji vya matunda
. ice cream
. pizza
. soda

Kwa Nini Mlo Kamili Ni Muhimu

Mlo kamili ni muhimu kwa sababau viungo vya mwili na tishu vinahitaji lishe inayotakiwa ili kufanya kazi vizuri. Madhara ya kukosa lishe bora ni magonjwa, maambukizi ya wadudu, uchovu, udhaifu wa mwili. Watoto wanaokosa lishe bora hupata matatizo ya kukua na kufanya vibaya katika masomo. Ulaji mbaya huweza kuendelezwa maisha yao yote.

Magonjwa yafuatayo yanahusishwa na ulaji mbaya wa chakula:

. magonjwa ya moyo
. saratani
. kiharusi
. kisukari

Namna Ya Kupata Mlo Kamili

Siri ya kupata mlo kamili ni kula chakula chenye mafuta na sukari kwa kiwango kidogo na chenye uwingi wa vitamini, madini na virutubishi vingine.

 

 

Chakula kifuatacho ni muhimu katika mlo wako; matunda, mboga za majani, nafaka, protini, maziwa na mafuta yasiganda.

 Virutubishi Vya Mwili Vya Kiada (Nutritional Supplements)

Mara nyingi mwili unahitaji kupata virutubishi vya kiada (siyo tafsiri rasmi), yaani virutubishi vilivyotengenezwa na kuliwa kama chakula. Mara nyingi vitu hivi huwa ni vitamini, madini n.k. na vinasaidia kuziba mapengo yaliyoachwa na ulaji wa chakula kinacholimwa au kuandaliwa kwa njia za kisasa.  Virutubishi hivi husaidia kuboresha afya kwa ujumla, husaidia kujenga kinga ya mwili, husaidia ufanisi wa wanariadha na wanaojenga miili yao (body builders), husaidia kupambana na hali ya mwili kuzeeka na pia husaidia mwili kupona haraka unapokuwa umepatwa na magonjwa.

Kuna makampuni mengi yanayojihusisha na utengenezaji wa virutubishi vya kiada na ni biashara kubwa sana katika nchi zilizoendelea.

Kutokana na maendeleo makubwa sana katika sayansi na teknolojia yaliyofikiwa katika karne moja iliyopita, matumizi ya virutubishi vya kiada hayakwepeki. Ili kuona umuhimu wa kutumia virutubishi hivyo, unaweza kuisoma mada hiyo kutoka kwenye tovuti yetu nyingine chini ya kichwa cha habari  “Kwa nini utumie virutubishi vya Green world?“.

Unaweza kusoma kuhusu  kampuni inayofanya biashara ya virutubishi na jinsi unavyoweza kujiunga na kampuni hii ili kupata virutubishi bila masharti mengine yo yote kwenye kurasa wa  “Kampuni ya kuuza dawa ya Green world“. Katika mada nyingine tutazungumzia magonjwa wa mkanda wa jeshi na ukosefu wa kinga mwilini – UKIMWI.

Usisite kutoa maoni yako au kuuliza maswali uliyo nayo kuhusu mada yetu ya leo. Ni furaha kwetu kuwa nawe.

Kwa maelezo zaidi na ya kina, tuma ujumbe kupitia ukurasa huu hapa chini kwa kujaza fomu, au tutumie barua pepe kupitia promota927@gmail.com au tupigie simu ndani ya saa za kazi kwa namba zifuatazo: 0655 858027 au 0756 181651.